...å leva sitt liv som intellektuell kvinne...

Åse-Marie Nesse knyttet sterke bånd til Mexico gjennom tre opphold der i årene 1975 til 1977. Det får vi del i gjennom diktsamlingen Solstein (1976).

"Ja, eg var tre gonger i Mexico dei siste to åra, det kan verka eventyrleg og utruleg. Likevel er det sant - og ikkje mindre eventyrleg", skreiv Åse-Marie Nesse til Irmgard Lücking i august 1977.
(s. 257)

Ho hadde oversatt en stor meksikansk roman La muerte de Artemio Cruz av Carlos Fuentes.
Honoraret ho fikk for den romanen rakk akkurat til flybilletten til Mexico. Dette var i 1969. I 1971 kom gjendiktninga av meksikansk lyrikk i samlinga Maisguden lyser i natta, på Det Norske Samlaget.

Åse-Marie Nesse søkte utover. Etter røtene til den norske kulturen i vid forstand, men òg til andre og framande kulturar, til ei ny verd. Det kan vera fleire grunnar til dette. Ein av dei kan vera interessa for grunnvilkåra i menneskelivet, djupast sett dei same, men med så mange ulike uttrykk. Ein annan kan rett og slett vera trong til å koma ut av den heimlege tunnelen - .
(s. 257)

Det kan ikkje seiast at lyrikaren Åse-Marie Nesse valde minste motstands veg og snudde kappa etter vinden. Ho heldt fast ved sitt, både i tema og skrivestil, på tvers av motar og trendar.
(s. 268)

Åse-Marie Nesse skriver et dikt med tittelen Sor Juana de la Cruz,  i diktsamlinga Solstein (1976).
Dette var ei meksikansk kvinne som levde 1651 - 95. Åse-Marie Nesse ønsket å gjøre henne kjent for et norsk publikum.

Ho var fødd med heilt uvanlege evner - å lesa lærde ho seg alt som treåring - og med ein umettande trong til lærdom og kunnskap. Som kvinne fekk ho ikkje skulegang, langt mindre tilgang til universitetet. Ho var autodidakt og tileigna seg all den kunnskap ho hadde tilgang til - klassisk gresk og latin, teologi, musikk, matematikk - alt som ung jente og skreiv formfulle dikt som åtteåring. Ho var vidgjeten, både for sine intellektuelle evner og sin venleik, og 14 år gamal vart ho kalla til hoffdame for visedronninga, der ho snart vart eit midtpunkt.
16 år gamal seier Juana farvel til hofflivet og går i kloster.
(s. 263)

Klostercellene var ofte åndelege kraftsenter og møtestader for kultureliten, og -  nettopp - litterære salongar. Sor Juana si klostercelle var eit husvære i to etasjer, og ho hadde tenestejente. Cella hennar var fylt med bøker - over 4000 til slutt - med musikkinstrument, notar, kart, vitskapeleg utstyr. Ho heldt fram med sine studium av alt som kunne studerast, og med si litterære verksemd - og cella hennar vart snart den viktigaste kulturelle møteplassen i hovudstaden.
---
Sor Juana oppfylte elles alle krav til ei god nonne, sjølv om livet hennar i klosteret slett ikkje berre gjekk ut på forsaking og tru. Likevel var det ikkje eit lukkeleg liv. På grunn av sin intelligens og store trong til lærdom vart ho som kvinne utsett for mange åtak og forfylging. Slikt kunne ikkje eingong dei mektige venene hennar gjera noko med. Det er inkvisisjonens tid.
(s. 264)

I 1994 ble det i Bergen arrangert et seminar med fokus på dokumentet The Answer, der professor Åse-Marie Nesse deltok. Dokumentet The Answer, er Sor Juana sitt svar på alle forsøk på å få henne til å tie stille, og det ble det siste hun skrev.

Sor Juana forsvarer sin rett til å leva sitt liv som intellektuell kvinne. Slik blir dette eit dokument som skriv seg inn i den vestlege feminismen som eit forsvar for kvinna sin rett til å utvikla og bruka sin eigen inteligens og sitt eige intellekt.
(s. 265)

Fra boka Åse-Marie Nesse, Eit poetisk liv, av Elisabet Vallevik Engelstad, Samlaget 2010.


Sor Juana de la Cruz
(1651 - 95)

Eit gyllent hundreår. Ein soloppgang. For menn.
Da du såg dagens lys, ei fattig landsbyjente,
du kravde fort din del og ville ikkje vente!
Og sol og måne lo, og bøygde seg igjen.

Du leikar på latin, ditt vakre andlet brenn.
Eit univers, ditt sinn, med alle stjerner tente.
Eit edelt instrument med alle strenger spente.
Snart strøymer det av ord og notar frå din penn.

Men midt i vårens tid du seier brått farvel
til jordisk lidenskap. Så ble du Jesu brud.
Di klostercelle er eit centrum, ein salong

for tankar, ord og lys, til siste mørket fell:
Du må forsake alt, og berre tene gud...
Du tar din død av det - men lever att i song.

(Solstein, Det Norske Samlaget, 1976)

Fra boka: Åse-Marie Nesse, Dikt i samling, Det Norske Samlaget, Oslo 1999.