..når skal han få vera fri....

I kapittelet som forteller om årene 1934 - 1937 for Olav H Hauge, går Åmås inn på både ytre hendelser, samspill med mennesker og dilemma i ham selv, som kan gi mening, i forsøk på å forstå utviklingen av sykdommen hans.

Å lesa er det han aller helst vil. Samtidig er det akkurat det som mest alvorleg trugar helsa hans, fordi lesinga gjer så sterkt inntrykk på han og krev alle krefter... (s. 78)

Olav H. Hauge har tillit til Per Stedje, han som er leder ved Statens Forskingsstasjon på Njøs, Hermansverk i Sogn. Det er et sted det går an å få praksis som ung gartnerlærling, og Olav H. Hauge søker seg tilbake dit, 4 sesonger.

Når Olav H. Hauge søker seg dit for 4. sesongen, like over nyttår i 1934, er Per Stedje imøtekommende, men undrende til dette.

"De veit eg gjerne vil ha Dykk her, meir enn gjerne. Men når eg tenkjer på Dykkar vidare utdanning, so hev eg sandeleg ikkje hjarta til å lokka Dykk hit. De vil sikkert nok ha betre av å koma i ei onnor `bedrift`, slik at De fekk meir allsidug praksis." (s. 84)

Men snart er han tilbake i fruktgardane i dei vinterlege sogneliene. Det blir eit kort, men dramatisk opphald.Han byrjar å bli verkeleg dårlig, klagar over magen, tek til å stilla uforståelige spørsmål til omgjevnadene sine. Ein dag i midten av april 1934 må Per Stedje kontakta faren Håkon Hauge i Ulvik. Han må koma til Njøs straks. For folk rundt Olav H. Hauge merkar at han tøvar og snakkar usamanhengande. Han blir meir og meir uroleg, han skrik og syng. Dét er det andre ser. Det han ser sjølv, er fantastiske syner frå ein annan røyndom. Galskapens opptakt. (s. 85)

Sonen er så sjuk at han må til Bergen til lege. Faren reiser opp til Sogn. Olav H. Hauge vil ikkje bli med, han nektar. Først då Per Stedje tilbyr seg å følgja dei, gjev han etter og blir rolegare. Han stoler på Stedje, endå han veit at ferda går til asylet i Bergen. (s. 85)

Han seier det er ei kjærleikshistorie som er årsaka til at han blir sjuk. Det som utløyser samanbrotet - eller får eit byrjande samanbrot til å koma til synes - er at han sluttar å eta, drikka og ikkje minst at han heilt misser nattesvevnen. I familien meiner dei at han bryt saman fordi han les for mykje og søv for lite. "Han skulle lesa all verda!" seier søstera Anna. ( s. 85)

Fra boka Mitt liv var draum, Ein biografi om Olav H. Hauge, av Knut Olav Åmås (2004)

Eit ord

Eit ord
 - ein stein
i ei kald elv.
Ein stein til -
Eg lyt ha fleire steinar
skal eg koma yver.

Olav H. Hauge i samlinga Dropar i austavind (1966)